14.3.11

ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

α) Αρχαϊκή εποχή (8ος-6ος αι. π.Χ.)
Το σημαντικότερο γεγονός της εποχής αυτής υπήρξε η διαμόρφωση στον ελληνικό χώρο της πόλης-κράτους, η κατάργηση της βασιλείας και αργότερα η κυριάρχηση της τυραννίδας. Με τον καιρό αναδείχτηκαν δύο πόλεις: η αριστοκρατική Σπάρτη,η οποία μετά τους Μεσσηνιακούς πολέμους (734-724 π.Χ. και 645-628 π.Χ.) κυριάρχησε σε ολόκληρη την Πελοπόννησο, και η Αθήνα, η οποία προσανατολίστηκε προς το θαλάσσιο εμπόριο μετά τη μεταβολή της τυραννίδας σε δημοκρατία.

β) Δεύτερος ελληνικός αποικισμός (750-550 π.Χ.).
Κατά την εποχή αυτή σημειώνεται ισχυρή μεταναστευτική κίνηση από την κυρίως Ελλάδα και τις μικρασιατικές πόλεις προς όλες τις κατευθύνσεις της Μεσογείου. Ιδρύονται αποικίες στα παράλια του Ελλήσποντου και του Εύξεινου Πόντου (Άβυδος, Λάμψακος, Κύζικος, Σινώπη, Τραπεζούντα, Ολβία, Ίστρος, Οδησσός, Ταναΐς, Φάσις κ.λ.π.), στις εκβολές του Νείλου (Ναύκρατη), στην Ισπανία (Μασσαλία, Μαινάκη), στην Κορσική (Αλαλία), στην Κάτω Ιταλία (Ελέα, Κύμη, Ρήγιο, Γέλα, Ακράγας, Τάρας κ.λ.π.), στη Σικελία (Ζάγκλη, Νάξος, Συρακούσες κ.λ.π.), στη Β. Αφρική (Κυρήνη, Βάρκα) κ.λ.π.

Τα αίτια της τεράστιας αυτής μετακίνησης ήταν κυρίως οικονομικά, όπως η ανάγκη για την προμήθεια πρώτων υλών και ειδών διατροφής, η αναζήτηση νέων εμπορικών δρόμων κ.λ.π. Άλλα αίτια ήταν ο υπερπληθυσμός και οι πολιτικές ανωμαλίες που υποχρέωναν ένα μέρος του πληθυσμού να αποχωρήσει από τις μητροπόλεις. Τα αποτελέσματα του αποικισμού αυτού ήταν λαμπρά: Οι άποικοι γρήγορα αναπτύσσονται οικονομικά, χτίζουν ωραίες πόλεις, δημιουργούν νέους όρους κοινωνικής και πολιτικής ζωής και αναπτύσσουν σημαντικό πνευματικό και καλλιτεχνικό πολιτισμό. Το κέντρο βάρους του ελληνικού πολιτισμού μετατοπίστηκε τώρα και στη Νότια Ιταλία και Σικελία, που για το πλήθος των αποικιών τους ονομάστηκαν "Μεγάλη Ελλάς".

γ) Περσικοί πόλεμοι.
Προς το τέλος του 6ου αι. π.Χ οι Πέρσες υπέταξαν τις ελληνικές αποικίες της Μ. Ασίας και εγκατέστησαν σε καθεμιά από αυτές τυράννους. Από τους τυράννους αυτούς ο Αρισταγόρας ο Μιλήσιος έπεσε στη δυσμένεια του Πέρση βασιλιά Δαρείου και ζήτησε να σωθεί με επανάσταση. Ξεσήκωσε σε επανάσταση τη Μίλητο (499 π.Χ.) εναντίον των Περσών και ζήτησε τη βοήθεια της μητροπολιτικής Ελλάδας. Η Σπάρτη αρνήθηκε, αλλά η Αθήνα και η Ερέτρια έστειλαν πλοία και στρατιώτες. Με τη βοήθεια αυτών οι Έλληνες της Μ. Ασίας πέτυχαν την άλωση των Σάρδεων. Η επιχείρηση όμως τελικά απέτυχε και ο Δαρείος, αφού υπέταξε και πάλι τις αποικίες και κατέστρεψε τη Μίλητο (493 π.Χ.), στράφηκε εναντίον της Αθήνας και της Ερέτριας, για να τις εκδικηθεί, επειδή βοήθησαν τους Ίωνες. Η πρώτη εκστρατεία των Περσών στην Ελλάδα έγινε το 492 π.Χ. με αρχηγό το γαμπρό του Δαρείου Μαρδόνιο. Ο στρατός του όμως συνάντησε μεγάλες δυσκολίες στη Θράκη και ο στόλος του, ενώ περνούσε το ακρωτήριο του Άθω, έπεσε σε τρικυμία και έχασε 300 πλοία. Εξαιτίας της ζημιάς αυτής ο Μαρδόνιος αναγκάστηκε να γυρίσει στην Ασία άπρακτος.

Η Β΄ περσική εκστρατεία έγινε από τη θάλασσα το 490 π.Χ. Αρχηγοί του νέου στρατού και στόλου ήταν ο Δάτης και ο Αρταφέρνης. Αφού κυρίευσαν την Ερέτρια της Εύβοιας, έπλευσαν στην Αττική και αποβιβάστηκαν με 110.000 Πέρσες στον Μαραθώνα. Μπροστά σ' αυτούς αντιπαρατάχτηκαν 10.000 Αθηναίοι και 1.000 Πλαταιείς με αρχηγό τον Αθηναίο στρατηγό Μιλτιάδη. Τόση ήταν η ορμή των Ελλήνων, ώστε κατόρθωσαν να συντρίψουν το δεκαπλάσιο περσικό στρατό και να τον απωθήσουν στα πλοία. Στο πεδίο της μάχης μετρήθηκαν πάνω από 6.000 νεκροί Πέρσες και μόνο 192 Αθηναίοι. Από τα πλοία αιχμαλωτίστηκαν 7, ενώ τα υπόλοιπα έσπευσαν να καταλάβουν την ανυπεράσπιστη Αθήνα. Αλλά οι νικητές επέστρεψαν γρήγορα στην πόλη τους και ήταν παραταγμένοι στο προάστιο των Αθηνών Κυνόσαργες, όταν τα βαρβαρικά πλοία φάνηκαν μπροστά στο Φάληρο. Όταν είδαν οι Πέρσες την υποδοχή αυτή, χωρίς να επιτεθούν, στράφηκαν πίσω και γύρισαν στην Ασία άπρακτοι.

Η Γ΄ περσική εκστρατεία έγινε μετά το θάνατο του Δαρείου (480-479) από το γιό του Ξέρξη. Αυτός ξεκίνησε με 1.700.000 πεζούς και 80.000 ιππείς. Πέρασε τον Ελλήσποντο και κατευθυνόταν προς την Κεντρική Ελλάδα, ενώ ο στόλος με 1.207 πολεμικά και 3.000 μεταγωγικά πλοία τον ακολουθούσε παραπλέοντας τα ελληνικά παράλια. Ο Ξέρξης πίστευε ότι χωρίς να πολεμήσει, με μόνο το πλήθος των δυνάμεών του, θα κατορθώσει να εξολοθρεύσει τους Έλληνες. Ο κίνδυνος, πραγματικά, ήταν πολύ μεγάλος, γι' αυτό οι Σπαρτιάτες και οι Αθηναίοι κάλεσαν πανελλήνιο συνέδριο στον Ισθμό, το οποίο αποφάσισε να οργανώσει κοινή άμυνα.

Η Σπάρτη έστειλε έναν από τους βασιλείς της, τον Λεωνίδα, με μικρό στράτευμα 7.200 ανδρών να φυλάξει τις Θερμοπύλες. Στην τελική φάση του αγώνα ο Λεωνίδας κράτησε μόνο 300 Σπαρτιάτες, 700 Θεσπιείς και 80 Μυκηναίους, που θυσιάστηκαν όλοι στο πεδίο της τιμής. Η θρυλική αυτή θυσία εμψύχωσε τους Έλληνες και ενίσχυσε το φρόνημά τους και την απόφασή τους να αγωνιστούν "μέχρις εσχάτων".

Οι Αθηναίοι από την άλλη μεριά εξόπλισαν μόνοι τους 127 τριήρεις, οι οποίες, μαζί με 144 πλοία των άλλων πόλεων, κατευθύνθηκαν προς το ακρωτήριο της Εύβοιας Αρτεμίσιο και εμπόδισαν τον περσικό στόλο να ενισχύσει τον Ξέρξη στις Θερμοπύλες. Μετά τη θυσία του Λεωνίδα και των στρατιωτών του, τα ελληνικά πλοία έφυγαν και συγκεντρώθηκαν στη Σαλαμίνα, ενώ ο Ξέρξης προχώρησε με το στρατό του μέχρι την Αττική και κατέστρεψε την Αθήνα, όπου ελάχιστοι κάτοικοι είχαν παραμείνει. Οι υπόλοιποι είχαν καταφύγει στη Σαλαμίνα. Συγχρόνως είχε φτάσει και ο περσικός στόλος στον Φαληρικό όρμο και διατάχτηκε από τον Ξέρξη να καταστρέψει τα ελληνικά πλοία. Επακολούθησε η περίφημη ναυμαχία της Σαλαμίνας (480 π.Χ.), η οποία έληξε με νίκη των Ελλήνων και καταστροφή των Περσών.

Ο ίδιος ο Ξέρξης επέστρεψε στην Περσία, αφήνοντας στην Ελλάδα το στρατηγό Μαρδόνιο με 300.000 άνδρες για να συνεχίσει τον πόλεμο. Το χειμώνα τον πέρασε ο Μαρδόνιος στη Θεσσαλία και το 479 π.Χ., μαζί με τους Θηβαίους που είχαν "μηδίσει", στρατοπέδευσε στις Πλαταιές. Εναντίον τους εκστράτευσε ο βασιλιάς της Σπάρτης Παυσανίας και στη μάχη, γνωστή ως μάχη των Πλαταιών, νίκησε τους Πέρσες και σκότωσε τον Μαρδόνιο.
Την ίδια μέρα και ο ελληνικός στόλος νίκησε τον περσικό απέναντι από τη Σάμο, κοντά στο ακρωτήριο της Μυκάλης. Έτσι ολοκληρώθηκε ο θρίαμβος και οι Σπαρτιάτες και οι άλλοι Πελοποννήσιοι αποχώρησαν από τη συμμαχία και τη συνέχιση του πολέμου ανέλαβαν οι Αθηναίοι επικεφαλής των άλλων Ελλήνων. Με τον τρόπο αυτό άνοιξε το πεδίο για τη μεγάλη ακμή της Αθήνας.

δ) "Χρυσός αιώνας των Αθηνών".
Το 478 π.Χ. ιδρύθηκε η ναυτική συμμαχία της Δήλου, στην οποία οι πόλεις-μέλη ήταν τυπικά ισότιμες, ουσιαστικά όμως όλο και περισσότερο υποτάσσονταν στους Αθηναίους. Κατά την περίοδο 478-431 π.Χ. η Αθήνα, κάτω από τη δυναμική ηγεσία του Αριστείδη, του Κίμωνα και κυρίως του Περικλή (443-429), γνώρισε το "χρυσό αιώνα" της ιστορίας της, έγινε το πρώτο πολιτικό και πολιτιστικό κέντρο της αρχαίας Ελλάδας και το ισχυρότερο ναυτικό κράτος. Ανέδειξε ακόμα το αρχαίο δημοκρατικό καθεστώς με την οριστική διαμόρφωση των νέων θεσμών, δηλ. της Βουλής, της Εκκλησίας του Δήμου και της Ηλιαίας.

ε) Πελοποννησιακός πόλεμος (431-404 π.Χ.).
Η αύξηση της αθηναϊκής δύναμης και επιρροής μεταξύ του ελληνικού κόσμου προκάλεσε το φθόνο της Σπάρτης και οι δύο υπερδυνάμεις της εποχής εκείνης δεν άργησαν να συγκρουστούν. Ο πόλεμος που ακολούθησε κράτησε 27 χρόνια και υπήρξε ο σκληρότερος πόλεμος της ελληνικής ιστορίας. Οι πολεμικές επιχειρήσεις του Πελοποννησιακού πολέμου διαιρούνται σε τρεις περιόδους: τον Αρχιδάμειο πόλεμο (431-421 π.Χ.), την εκστρατεία της Σικελίας (415-413 π.Χ.) και τον Δεκελεικό πόλεμο (431-404 π.Χ.).

Αρχιδάμειος πόλεμος. Το 431 π.Χ. οι Σπαρτιάτες εισέβαλαν στην Αττική και κατέστρεψαν την ύπαιθρο χώρα. Το χειμώνα του ίδιου χρόνου οι Αθηναίοι έθαψαν τους πρώτους νεκρούς τους και ο Περικλής εκφώνησε τον περίφημο "Επιτάφιο", που διέσωσε ο Θουκυδίδης στην ιστορία του και που αποτελεί στην ουσία έναν ύμνο στην αθηναϊκή δημοκρατία. Το 429 πέθανε ο Περικλής και το 428 αποστάτησε η Λέσβος από την αθηναϊκή συμμαχία. Ύστερα από τα δύο αυτά πλήγματα, οι Αθηναίοι με αρχηγό τον Κλέωνα είχαν μια επιτυχία, την κατάληψη της Πύλου και της Σφακτηρίας. Το 422 όμως ο Κλέωνας σκοτώθηκε στην Αμφίπολη, πολεμώντας εναντίον του Σπαρτιάτη στρατηγού Βρασίδα και τον επόμενο χρόνο (421) υπογράφτηκε η "Νικίειος ειρήνη".

Η εκστρατεία της Σικελίας υπήρξε η πιο μεγάλη αποτυχία των Αθηναίων. Σ' αυτήν τους παρέσυρε ο Αλκιβιάδης, ο οποίος πίστευε ότι με την κατάληψη της Σικελίας θα πλεονεκτούσαν οι Αθηναίοι έναντι των Σπαρτιατών και ότι τελικά οι τελευταίοι θα υπέκυπταν. Οι Συρακούσιοι όμως νίκησαν τους Αθηναίους, από τις 40.000 των οποίων μόνο 7.000 σώθηκαν. Με τους άλλους, όσοι δε σκοτώθηκαν, επάνδρωσαν τα λατομεία τους οι νικητές.

Δεκελεικός πόλεμος. Το 431 π.Χ. οι Σπαρτιάτες εισέβαλαν στην Αττική και οχυρώθηκαν στο οχυρό της Δεκέλειας, αποκόπτοντας με αυτό τον τρόπο την Αθήνα από τα ορυχεία του Λαυρίου και την επαφή της με τις συμμάχους πόλεις. Από το γεγονός αυτό πήρε το όνομά της και η περίοδος αυτή του πολέμου. Η μοναδική νίκη των Αθηναίων κατά την περίοδο αυτή ήταν η διάλυση του σπαρτιατικού στόλου κοντά στις Αργινούσες (406 π.Χ.). Οι πρωτεργάτες όμως της νίκης αυτής καταδικάστηκαν σε θάνατο, επειδή δεν είχαν κατορθώσει να περισυλλέξουν τους νεκρούς από τη θάλασσα. Ο Λύσανδρος που στη συνέχεια ανέλαβε την ηγεσία των Σπαρτιατών, καταναυμάχησε τους Αθηναίους στους Αιγός ποταμούς (405 π.Χ.), έπλευσε στον Πειραιά και απέκλεισε την Αθήνα από τη θάλασσα. Αυτή ήταν και η τελευταία πολεμική ενέργεια, καθώς οι Αθηναίοι αναγκάστηκαν να παραδοθούν με εξευτελιστικούς όρους.

στ) Ηγεμονία της Σπάρτης (404-371 π.Χ.).
Ο Λύσανδρος, μετά τη νίκη του επί των Αθηναίων, κατέλυσε όλες τις δημοκρατίες και επέβαλε ολιγαρχικά πολιτεύματα στις ελληνικές πόλεις. Στην Αθήνα εγκατέστησε τους "Τριάκοντα τυράννους" με αρχηγό τον Κριτία. Τον επόμενο χρόνο όμως ο Θρασύβουλος, με μικρή δύναμη φυγάδων πατριωτών, ανέτρεψε το τυραννικό καθεστώς των Τριάκοντα και επανέφερε τη δημοκρατία στην Αθήνα.

Το σπουδαιότερο γεγονός μετά τον Πελοποννησιακό πόλεμο υπήρξε η σύγκρουση της Σπάρτης με τους Πέρσες. Τα γεγονότα συνέβησαν ως εξής: Ο σατράπης της Λυδίας Κύρος αποφάσισε να εκθρονίσει τον αδερφό του Αρταξέρξη και να γίνει ο ίδιος βασιλιάς της Περσίας. Στο στρατό του υπήρχαν και
13.000 Έλληνες μισθοφόροι με αρχηγό τους τον Χειρίσοφο. Στη μάχη κοντά στα Κούναξα νικήθηκε και σκοτώθηκε ο Κύρος (401 π.Χ.) και οι Έλληνες, ύστερα από πολλές περιπέτειες, κατόρθωσαν να φτάσουν στην Τραπεζούντα και από εκεί να περάσουν στη Θράκη. Την εκστρατεία αυτή και την επιστροφή ("Κάθοδος των μυρίων") περιγράφει στο έργο του "Κύρου Ανάβασις" ο Ξενοφώντας. Ο Αρταξέρξης όμως θέλησε να τιμωρήσει τους Έλληνες της Ιωνίας που είχαν υποστηρίξει τον Κύρο και οι Ίωνες ζήτησαν τη βοήθεια των Σπαρτιατών, οι οποίοι έσπευσαν αμέσως και νίκησαν τους Πέρσες. Οι τελευταίοι δεν παραιτήθηκαν από το σκοπό τους, μόνο που άλλαξαν τακτική, ενίσχυσαν οικονομικά πολλές ελληνικές πόλεις και τους Αθηναίους και τους έστρεψαν εναντίον της Σπάρτης. Έτσι άρχισε νέος εμφύλιος πόλεμος, ο Βοιωτικός.

ζ) Βοιωτικός ή Κορινθιακός πόλεμος (395-387 π.Χ.).
Πρώτη η Θήβα συμμάχησε με τους Πέρσες και στη συμμαχία αυτή πήραν μέρος μετά η Αθήνα, η Κόρινθος και το Άργος. Κατά το 394 π.Χ. νίκησαν τους Σπαρτιάτες στη μάχη της Αλιάρτου, όπου σκοτώθηκε ο πρωτεργάτης της σπαρτιατικής τυραννίας Λύσανδρος. Η Σπάρτη τότε κινδύνευσε πολύ και ανακάλεσε τον Αγησίλαο από την Ασία, ο οποίος, υπακούοντας στη φωνή της πατρίδας του, παραιτήθηκε από το σχέδιό του να ανατρέψει τον περσικό θρόνο. Πολεμώντας διέσχισε τη Θράκη και τη Μακεδονία και έφτασε στην Κορώνεια, όπου τον περίμεναν οι σύμμαχοι. Η μάχη ήταν δύσκολη για τους Σπαρτιάτες, τελικά όμως νίκησαν χάρη στον Αγησίλαο (394 π.Χ.). Η νίκη της Κορώνειας στερέωσε την ηγεμονία της Σπάρτης στην ξηρά, αλλά ο Κόνωνας, ναύαρχος του αθηναϊκού και συμμαχικού στόλου, διατηρούσε την ηγεμονία στη θάλασσα (393 π.Χ.). Η Σπάρτη τότε με τον απεσταλμένο της Ανταλκίδα έκλεισε με τους Πέρσες την "Ανταλκίδειο ειρήνη" (387 π.Χ.), σύμφωνα με την
οποία υποτάχτηκαν στους Πέρσες όλες οι ελληνικές πόλεις της Μ. Ασίας, ακόμα και οι Κλαζομενές και η Κύπρος. Στους Αθηναίους επιτράπηκε να κρατήσουν μόνο την Ίμβρο, τη Λήμνο και τη Σκύρο. Όλες οι άλλες ελληνικές πόλεις αφήνονταν ελεύθερες.

η) Η ηγεμονία των Θηβών.
Με τη βοήθεια του Σπαρτιάτη στρατηγού Φοιβίδα οι ολιγαρχικοί Θηβαίοι Λεοντιάδης και Αρχίας κατέλυσαν το 382 π.Χ. τη δημοκρατία στην πατρίδα τους και κάτω από τη σπαρτιατική προστασία κυβέρνησαν τυραννικά επί τρία χρόνια. 400 όμως φυγάδες δημοκρατικοί επέστρεψαν στη Θήβα και με τη βοήθεια των Αθηναίων αποκατέστησαν τη δημοκρατία. Δύο μεγάλοι άνδρες ανέλαβαν τότε τη διακυβέρνηση των Θηβών, ο Πελοπίδας και ο Επαμεινώνδας, οι οποίοι ευνόησαν τη δημιουργία της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας (378 π.Χ.), καθώς σ' αυτήν στήριζαν τις ελπίδες τους για τη φθορά της Σπάρτης.

Όταν όμως διαψεύστηκαν στις ελπίδες τους και η Αθήνα συμμάχησε με τη Σπάρτη, οι δύο συναρχηγοί συνέχισαν μόνοι τους τον πόλεμο εναντίον των Σπαρτιατών (371-362 π.Χ.). Το 371 π.Χ. συνέτριψαν τους Σπαρτιάτες στα Λεύκτρα και ο Επαμεινώνδας εισέβαλε στην Πελοπόννησο κατά τον επόμενο χρόνο, απελευθέρωσε τη Μεσσηνία και περιόρισε τους Σπαρτιάτες στη Λακωνική. Έτσι οι Θηβαίοι έγιναν πια κυρίαρχοι της Ελλάδας.

Το 363 π.Χ. όμως σκοτώθηκε ο Πελοπίδας, πολεμώντας στη Θεσσαλία εναντίον του τυράννου Αλέξανδρου του Φεραίου, και τον επόμενο χρόνο (362 π.Χ.) ο Επαμεινώνδας, στη μάχη της Μαντινείας, πολεμώντας εναντίον των Σπαρτιατών.

Μετά τη μάχη της Μαντινείας επικράτησε μεγαλύτερη ταραχή στην Ελλάδα από όση προηγουμένως. Ο πόλεμος αυτός υπήρξε ασφαλώς το τελευταίο πλήγμα της σπαρτιατικής ηγεμονίας, δε στερέωσε όμως τη θηβαϊκή εξουσία. Τον επόμενο χρόνο συμφώνησαν και υπέγραψαν ειρήνη, σύμφωνα με τη συμβουλή που είχε αφήσει ο Επαμεινώνδας.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Douz History comments