31.3.11

ΠΛΑΤΩΝΑΣ - ΤΙΜΑΙΟΣ ΚΑΙ ΚΡΙΤΙΑΣ


Όλοι έχουμε ακούσει για την Ατλαντίδα, την ένδοξη αυτή πόλη που, παρά τα μεγάλα τεχνολογικά και τα άλλα επιτεύγματα, καταστράφηκε από μεγάλους σεισμούς και πλημμύρες. Οι πλείστοι, γνωρίζουν επίσης, ότι αυτή η ιστορία φθάνει στις μέρες μας μέσα από τα κείμενα του Πλάτωνα και συγκεκριμένα τους διαλόγους Τίμαιος και Κριτίας. Τα γραπτά του Πλάτωνα, αποτελούν μάλιστα την μοναδική βιβλιογραφική πληγή που υπάρχει για αυτήν την ιστορία.
Ενώ οι αναφορές για τον μεγάλο πολιτισμό της Ατλαντίδος, για τα τρομερά επιτεύγματα της και την τεχνολογική της ανάπτυξη είναι άφθονες, κανένας δεν αναφέρει οτιδήποτε για τον ελληνικό πολιτισμό της εποχής εκείνης. Το αξιοπερίεργο είναι ότι η Ελλάδα και ειδικότερα η Αθήνα μνημονεύεται στα ίδια βιβλία του Πλάτωνα, μερικές γραμμές μάλιστα πριν να αναφερθεί στον καταποντισμό της Ατλαντίδος.
Η ύπαρξη της Ατλαντίδος αναφέρεται σε ένα διάλογο μεταξύ του Σωκράτη, του Κριτία, του Τίμαιου και του Ερμοκράτη. Τον διάλογο αυτό θα προσπαθήσουμε να μεταφέρουμε στις λίγες γραμμές που ακολουθούν. Ο Κριτίας λοιπόν, πήρε τον λόγο και αναφέρει στην ομήγυρη, μια ιστορία «απόλυτα αληθινή, όπως τη διηγήθηκε κάποτε ο Σόλωνας» στον προπάππου του. Αυτή την ιστορία ο Κριτίας την άκουγε από τον παππού του όταν ήταν ακόμη παιδί και την είχε απομνημονεύσει καλά. Ο Κριτίας, αναφέρει πως ο Σολωνας είχε καταγράψει την ιστορία και «τα χειρόγραφα του, που βρίσκονταν στην κατοχή του παππού μου, είναι σήμερα στα χέρια μου και μπορώ να πω ότι τα έμαθα απ’ έξω όταν ήμουν μικρός».
Ο Κριτίας ενημερώνει τους συνομιλητές του, ότι ο Σόλωνας είχε πάει ταξίδι την Αίγυπτο, σε μια περιοχή στην αρχή του δέλτα του Νείλου, της οποίας η μεγαλύτερη πολιτεία είναι η Σάις. «Σύμφωνα με κείνους, (σ.σ. τους Αιγύπτιους ιερείς στην Σάις) ιδρυτής της πόλης ήταν μια θεά που στα Αιγυπτιακά ονομάζεται Νήιθ, και, όπως λένε οι ίδιοι, Αθηνά στα Ελληνικά. Οι κάτοικοι της αγαπούν πολύ τους Αθηναίους και ισχυρίζονται ότι, κατά κάποιο τρόπο, είναι συγγενείς τους.»
Οι ναοί της Αιγύπτου φαίνεται να ήταν πολύ καλή πηγή πληροφοριών για προϊστορικά θέματα, αφού η γη τους δεν καταστρεφόταν από θεομηνίες, και η αρχαία γνώση μπορούσε να διατηρηθεί για καιρό. Σε αυτή την πόλη με τις ιδιαίτερες σχέσεις με την Αθήνα, ο Σόλωνας «ζήτησε πληροφορίες για την αρχαία ιστορία από τους ιερείς, που κατ’ εξοχήν γνώριζαν αυτά τα πράγματα». Ο Σόλωνας άρχισε πρώτος να μιλά για την ιστορία όπως την ήξερε, θέλοντας να παρασύρει τους ιερείς σε συζήτηση σχετικά με την αρχαία ιστορία. «Τότε ένας πολύ ηλικιωμένος ιερέας» είπε στον Σόλωνα ότι η γνώση που έχουν είναι ελλιπής, αφού οι θεομηνίες που μεσολάβησαν, είχαν αποτέλεσμα η αρχαία γνώση να χαθεί στην Ελλάδα. «Δεν ξέρετε, ότι στη δική σας χώρα γεννήθηκε το πιο όμορφο κι ευγενικό ανθρώπινο γένος, από το οποίο κατάγεσαι και εσύ και όλοι οι συμπολίτες σου». Ο ιερέας πληροφόρησε τον Σόλωνα ότι κάποτε «πριν γίνει ο μεγάλος κατακλυσμός, αυτή που σήμερα είναι η πολιτεία των Αθηναίων ήταν πολύ γενναία στον πόλεμο και εξαιρετικά ευνομούμενη από κάθε άποψη. Λέγεται μάλιστα ότι εκεί έγιναν τα πιο σημαντικά έργα και τα καλύτερα πολιτεύματα απ’ όσα τώρα έχουμε ακούσει πως υπήρξαν στον κόσμο».
Ο Σόλωνας με ενδιαφέρον ζήτησε να μάθει περισσότερα και ο ιερέας συμφώνησε «για χάρη της πολιτείας σου, (σ.σ. την Αθήνα) αλλά κυρίως για χάρη της θεάς που προστάτευσε, ανέθρεψε κι εκπαίδευσε και τον δικό σας και μετά τον δικό μας τόπο, αρχίζοντας από σας χίλια χρόνια πιο πριν». Θα σου πω, συνέχισε ο ιερέας, «για τους νόμους και τα υπέροχα έργα των συμπολιτών σου, που έζησαν πριν από εννέα χιλιάδες χρόνια». Του ανέφερε για την πολιτική οργάνωση, την ευνομία, τον πολιτισμό και την αρετή που χαρακτήριζαν την πόλη του και συνέχισε λέγοντας «πολλά είναι, στ’ αλήθεια, τα κατορθώματα της πολιτείας σας, καταγραμμένα εδώ, τα οποία θαυμάζονται, ένα όμως υπερέχει απ’ όλα τα άλλα σε μεγαλείο και αρετή».
Αυτό το εξέχων κατόρθωμα ήταν η νίκη των Αθηναίων εναντίων ενός λαού που ζούσε σε ένα νησί πέρα από τις Ηράκλειες στήλες. Είπε ο ιερέας: «τα βιβλία μας γράφουν πόσο ισχυρή δύναμη κάποτε η πολιτεία σας κατάστρεψε (σ.σ. την Ατλαντίδα) που ξεκινώντας με αλαζονεία από κάποιο μακρινό σημείο του Ατλαντικού ωκεανού, ξεχύθηκε εναντίων ολόκληρης της Ευρώπης και της Ασίας». Μίλησε στον Σόλωνα για την «τεράστια και θαυμαστή δύναμη» των βασιλιάδων του νησιού της Ατλαντίδος, που ενώ αρχικά «οι καρδιές τους ήταν καθαρές και το μυαλό τους αφοσιωμένο σ’ ευγενικά έργα», κατέληξαν με τον καιρό «να συμπεριφέροντε άσχημα, μη μπορώντας ν’ αντέξουν το βάρος του πλούτου που είχαν».
Οι βασιλιάδες αυτοί, μαζί με τους συμμάχους τους κινητοποίησαν στρατό για να υποτάξουν τις υπόλοιπες πολιτείες. «Και τότε ακριβώς, Σόλωνα, η δύναμη της πολιτείας σας αποδείχθηκε μοναδική ανάμεσα σε όλους τους ανθρώπους και για την ανδρεία και για την αρετή της. Αφού όλους υπερέβαλε σε θάρρος και πολεμικές τέχνες είτε έχοντας την αρχηγεία των Ελλήνων είτε αναγκαστικά εντελώς μόνη […] νίκησε τους εισβολείς, έστησε τρόπαια, κατάφερε να μην υποδουλωθούν, όσοι δεν ήταν ακόμα δούλοι, και πέτυχε ν’ απελευθερώσει όλους εμάς τους άλλους που κατοικούμε μέσα από τις Ηράκλειες στήλες χωρίς να απαιτήσει το παραμικρό. Ύστερα όμως από αρκετό καιρό έγιναν μεγάλοι σεισμοί και πλημμύρες και, μέσα σ’ ένα φοβερό μερόνυχτο η γη κατάπιε ολόκληρο το στρατό σας ενώ η Ατλαντίδα βούλιαξε στη θάλασσα.»
Η πιο πάνω ιστορία αναφέρεται κυρίως στο βιβλίο Τίμαιος αλλά κάποια στοιχεία λήφθηκαν και από το βιβλίο Κριτίας. Το τελευταίο σταματά πριν να ολοκληρωθεί γιατί ο Πλάτων διέκοψε την συγγραφή του για να ασχοληθεί με τους Νόμους και δεν πρόλαβε να επανέλθει αφού μετά από δύο χρόνια πέθανε σε μεγάλη ηλικία. Αν η συγγραφή του Κριτία ολοκληρωνόταν ίσως να είχαμε πολύ σημαντικά στοιχεία για αυτή την περίοδο που χάνεται στα όρια του μύθου. Η έλλειψη αποδεικτικών στοιχείων κάνει τα πιο πάνω να φαντάζουν με ιστορία επιστημονικής φαντασίας. Η πείρα όμως έδειξε ότι ακόμα και οι μύθοι και οι ιστορίες (έπη) των Ελλήνων κάθε άλλο παρά φανταστικές ιστορίες είναι. Δεν αποκλείεται λοιπόν να υπάρχει ιστορική βάση στην ιστορία της Ατλαντίδος ή μήπως είναι καλύτερα να την λέμε την ιστορία της Αθήνας;

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Douz History comments