ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΑΓΡΙΠΠΑΣ

Ο πιο φημισμένος από τους μεγάλους αλχημιστές, (μαζί με τον Παράκελσο και το Μεγάλο Αλβέρτο) ήταν ο Κορνήλιος Αγρίππας.Ένας άνθρωπος των θαυμάτων που περιπλανήθηκε στον κόσμο αλλά και στα πεδία της γνώσης, αφήνοντας πίσω του θρύλους, αλλά έζησε μέσα στη θλίψη, στην καταφρό­νηση και στην ατυχία. Υπάρχουν πολλές εκδοχές για το αληθινό του όνομα...

...Οι δυο επικρατέστερες λένε πως ονομαζόταν Ερρίκος Κορνέλις και γεννή­θηκε στην Κολωνία το 1486 ή ότι το αληθινό του όνομα ήταν Αγκρίπα φον Νεττεσχάιμ και προερχόταν από μια μεγάλη οικογένεια ευγενών που είχε ιδρύσει την πόλη της Κολωνίας...

Έχει παρατηρηθεί ότι οι περισσότεροι μεγάλοι αλχημιστές και μυστικι­στές δεν χρησιμοποιούσαν τα αληθινά τους ονόματα, μένοντας γνωστοί με κάποιο ψευδώνυμο. Αυτό έχει εξηγηθεί πρόχειρα ότι γινόταν είτε για να μπορούν να αποφεύγουν τους διώκτες τους -όπως την Ιερά Εξέταση- είτε για να μη δημιουργούν πρόβλημα στην οικογένεια τους. Οι εξηγήσεις αυ­τές προφανώς δεν έχουν λάβει υπόψη τους την επιστήμη της Γκεμάτρια (της επιστήμης των αριθμών ή και Αριθμοσοφίας): όλα τα γράμματα -κυ­ρίως στα Ελληνικά και στα Εβραϊκά- έχουν μια αριθμητική τιμή. Αν προ­στεθούν οι αριθμητικές τιμές των γραμμάτων μιας λέξης, βγαίνει ένας αριθμός. Οποιαδήποτε άλλη λέξη σχημάτιζε τον ίδιο αριθμό θεωρούταν σχετική με την πρώτη, ως αποκάλυψη, έστω και αν φαινομενικά ήταν ασύν­δετες. Π.χ. αν ένας που εφάρμοζε την Γκεμάτρια ήθελε να μάθει αν μια γυ­ναίκα θα ήταν κατάλληλη σύζυγος, πρόσθετε τα γράμματα του ονόματος της... και αν το άθροισμα ήταν το ίδιο με τα αθροίσματα των λέξεων «πόρ­νη» ή «σπάταλη», αυτό ήταν πολύ κακό για εκείνη. Ο Λούθηρος και οι εχθροί του περνούσαν τον καιρό τους μετατρέποντας τα ονόματα ο ένας του άλλου σε υβριστικά επίθετα με την Γκεμάτρια. Η Γκεμάτρια χρησιμοποιούταν κυ­ρίως για θεολογικούς σκοπούς, συνδέοντας μεταξύ τους έννοιες και ονό­ματα της Αγίας Γραφής, για να μελετηθούν (εφόσον είχε δοθεί από το Θεό, δεν υπήρχε τίποτε τυχαίο εκεί μέσα).

Είναι σχεδόν βέβαιο, λοιπόν, ότι άλλαζαν τα ονόματα τους με ονόματα που μέσω της Γκεμάτρια συνδέονταν με έννοιες ή με ιδιότητες που τους εν­διέφεραν (όσο πιο πολλές ταίριαζαν με ένα όνομα τόσο καλύτερα). Με απλά λόγια, μετέτρεπαν το όνομα τους σε επίκληση μιας ιδιότητας, ώστε να χαρακτηρίσει τη ζωή τους ή το έργο τους.

Αν ισχύει αυτό, τότε το όνομα του Αγρίππα θα έπρεπε να συνδέεται με τις λέξεις άτυχος ή κατατρεγμένος. Τόσο πολλές ατυχίες είχε στη ζωή του και τόσο πολλή καταφρόνηση είχε συναντήσει.

Οι πλούσιοι γονείς του τον έστειλαν να μορφωθεί στο πρόσφατα ιδρυμέ­νο Πανεπιστήμιο της Κολωνίας. Μελετούσε από πολύ νεαρός τον Πλάτωνα, τον Πλωτίνο και τον Πρόκλο, σχηματίζοντας απόψεις που έθεσαν τις κατευ­θύνσεις της ζωής του πριν από την ενηλικίωση του. Ο Πρόκλος έλεγε ότι η ανθρώπινη συναίσθηση μπορεί, με ένα είδος «Θεϊκής Τρέλας», να κάνει ένα άλμα προς τον «Εναν και Μοναδικό» που βρίσκεται στην καρδιά όλων των πραγμάτων και να ενωθεί μαζί του. Ο Αγρίππας επηρεάστηκε βαθιά από αυτή την άποψη, που αργότερα την ανακάλυψε και μέσα στην Καμπά­λα. Και ο Πρόκλος και η Καμπάλα (που το μεγαλύτερο μέρος της βρίσκεται στο βιβλίο Ζοχάρ που γράφτηκε από έναν Ισπανό Εβραίο μυστικιστή, τον Μόζες ντε Λεόν, το 1280) μιλούν για έναν αριθμό «εκπορεύσεων» από την «υπέρτατη θεϊκή κεφαλή» και για μια περίπλοκη οδό που μπορεί να ακο­λουθήσει ο άνθρωπος της γνώσης για να πλησιάσει τη «θεϊκή κεφαλή». Αυ­τό προσπάθησε να το κάνει πράξη στη ζωή του ο Αγρίππας, προσελκύοντας όμως όλες τις συμφορές και τις παράξενες περιπέτειες.

Στα τελευταία χρόνια της εφηβείας του έκανε σημαντική εντύπωση στην Κολωνία/Ηταν πολύ καλός γλωσσολόγος και είχε πάθος με τα βιβλία. Αργό­τερα, έγινε γραμματέας της Αυλής του βασιλιά της Ρώμης και της Γερμανίας

Μαξιμιλιανού Α', αλλά η Αγία Αυλή της Ρώμης δεν ήταν κατάλληλο μέρος για ένα διανοούμενο. Ο Μαξιμιλιανός τον χρησιμοποίησε ως κατάσκοπο και τον έστειλε σε ηλικία είκοσι χρονών στο Παρίσι. Στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού ήρθε σε επαφή με μερικά συγγενή πνεύματα, αποκρυφιστές και φιλοσό­φους. Εκεί συνάντησε έναν Ισπανό ευγενή, τον Ροντρίγκες Δον Χερόνα, που ήθελε να δει τον Μαξιμιλιανό. Στην Καταλονία όπου ζούσε, οι χωρικοί είχαν επαναστατήσει και τον είχαν διώξει από το κτήμα του. Ο Αγρίππας που, εκτός των άλλων, ήταν πολύ δυναμικός, τυχοδιώκτης και περίεργος, αποφά­σισε να τον βοηθήσει. Η περιπέτεια του αυτή μας δίνει πολλά στοιχεία για το εφευρετικό μυαλό του. Επινόησε πολύπλοκα σχέδια για να κυριεύσει ξανά με πονηριά το Μαύρο Φρούριο, το οχυρό του Χερόνα. Το σχέδιο πέτυχε, αλ­λά ο Αγρίππας έγινε μισητός στους χωρικούς, οι οποίοι ήθελαν να τον σκο­τώσουν. Σε λίγο έγινε γενική εξέγερση, ο Αγρίππας κινδύνευε να μην μπο­ρέσει να φύγει ζωντανός από την Ισπανία, έτσι αποφάσισε να οχυρωθεί σε ένα μισοερειπωμένο πύργο μέσα στους βάλτους της Βιλλαρόντνα. Πίσω του ήταν ένα ψηλό βουνό που το πλησίαζε κανείς από μια στενή κοιλάδα που την απέκλεισαν με αναποδογυρισμένα κάρα. Οι χωρικοί δεν μπόρεσαν να σπά­σουν το φράγμα, αλλά αποφάσισαν να τους πολιορκήσουν, ώστε να πεθά­νουν της πείνας. Πέρασαν δύο μήνες. Πίσω από το βουνό υπήρχε μια λίμνη που τριγυριζόταν από ψηλά βράχια, που λεγόταν Μαύρη Λίμνη, που στην άλ­λη πλευρά της είχε ένα μοναστήρι. Σκέφτηκε ότι ο ηγούμενος ίσως μπορού­σε να τους βοηθήσει αν του έστελναν κάποιο μήνυμα, αλλά για να το κάνουν έπρεπε να περάσουν μέσα από τις γραμμές των χωρικών γιατί δεν είχαν βάρκες, ούτε μπορούσαν να περάσουν τα βράχια.

Ο Αγρίππας μεταμφίεσε έναν νεαρό σε λεπρό, λεκιάζοντας το δέρμα του με χυμό γαλατοθάμνου και άλλα βότανα και βάφοντας το με εξανθήμα­τα λέπρας. Έκρυψε ένα γράμμα μέσα στο μπαστούνι του και του φόρεσε ένα κουδούνι. Τραυλίζοντας και κουτσαίνοντας ήρθε από τη μεριά των βάλ­των και πέρασε ανάμεσα από τους φοβισμένους χωρικούς, πήγε το μήνυμα στον ηγούμενο να στείλει βάρκες και ανεμόσκαλες για τα βράχια, και έπει­τα επέστρεψε με τον ίδιο τρόπο. Αλλά δεν μπορούσαν να φύγουν νύχτα στο βουνό, γιατί ήταν πολύ σκοτάδι και αν χρησιμοποιούσαν φανάρια, θα τους έβλεπαν. Ο Αγρίππας έφτιαξε δεκάδες σκιάχτρα που τα τοποθέτησε στις θέσεις της φρουράς και, αφού μελέτησε τα χρώματα της Φύσης που είχε η περιοχή, έκανε ένα περίπλοκο καμουφλάζ στους ανθρώπους του, χρησιμο­ποιώντας μονάχα βαμμένα υφάσματα (παρουσιάζοντας έτσι το 1508, τις στολές παραλλαγής που φορούν οι σύγχρονοι στρατιώτες).

Την επόμενη ημέρα ανέβηκαν ανενόχλητοι το βουνό και με τη βοήθεια των μοναχών κα­τέβηκαν τα βράχια της Μαύρης Λίμνης, μπήκαν στις βάρκες τους και σε λί­γη ώρα έτρωγαν στο μοναστήρι το πρώτο καλό γεύμα των τελευταίων μηνών. Η ιστορία αυτή ενέπνευσε πάρα πολλές παρόμοιες στη λογοτεχνία και στους θρύλους των εποχών που ακολούθησαν.

Αλλά η αποστολή του όεν είχε πετύχει καθόλου, παρ' όλη την εφευρε­τικότητα του. Οι χωρικοί είχαν συλλάβει στο μεταξύ τον Χερόνα και τον σκότωσαν.

Ο Αγρίππας ταξίδεψε σε όλη την Ευρώπη. Στη Βαρκελώνη, στη Μαγιόρ­κα, στη Σαρδηνία και στη Λυών, οι ομιλίες του παραλίγο να του στοιχίσουν τη ζωή, γιατί οι απόψεις του ήταν εντελώς αντίθετες με αυτές της εποχής. Επιπλέον, είχε αποκτήσει πολλούς εχθρούς ανάμεσα στους πανίσχυρους κληρικούς και τους προστατευόμενους τους, που δεν έχανε ευκαιρία να τους γελοιοποιεί.

Ερωτεύτηκε τη Μαργαρίτα, την κόρη του Μαξιμιλιανού (έγραψε και ένα δοκίμιο Η Ευγένεια των Γυναικών που της το αφιέρωσε) και θα είχε πολλές πιθανότητες να κερδίσει την αγάπη της, αν ένας πικρόχολος φραγκισκανός μοναχός με μεγάλη επιρροή δεν τον κατηγορούσε από τον άμβωνα ότι με­λετούσε την Καμπάλα και ότι ήταν νεκρομάντης και τυμβωρύχος, μπροστά στην έντρομη Μαργαρίτα. Όπως συνήθως, η τύχη του τον είχε εγκαταλείψει για μια ακόμη φορά και έτσι έφυγε για την Αγγλία.

Εκείνη την εποχή, σε πλήρη απομόνωση, έγραψε το θρυλικό έργο του ϋβ Οcculta Philosophia (Περί της Απόκρυφης Φιλοσοφίας, μια τρίτομη γραμ­ματεία), που θεωρείται το σπουδαιότερο σύγγραμμα των τελευταίων αιώνων σε αυτό το ζήτημα. Ηταν μόνο 24 χρονών!

Κάπου μέσα σε αυτό το έργο αναφέρει: ...Η φαντασία, η δύναμη της φαντασίας, έχει μια εξουσία πάνω στα πάθη της ψυχής, όταν δε­σμεύονται με αισθησιακούς φόβους. Γιατί η φαντασία από μόνη της, σύμφωνα με τα διάφορα πάθη, πρώτα από όλα αλλάζει το φυ­σικό σώμα με μια αισθητή μεταμόρφωση, αλλάζοντας τα τυχαία γε­γονότα στο σώμα και μετακινώντας το πνεύμα προς τα πάνω ή προς τα κάτω, προς τα μέσα ή προς τα έξω Η αποφασιστική φαντασία είναι η αρχή κάθε μαγικής ενέργειας. Είναι δυνατόν το πνεύμα μου μόνο με φλογερή θέληση και χωρίς σπαθί να μπορέσει να μαχαι­ρώσει και να πληγώσει τους άλλους ή να τους θεραπεύσει χωρίς κανένα φάρμακο...

Σε όλο αυτό το κεφάλαιο (που δεν είναι και το πιο ενδιαφέρον του έργου) θίγει τρομερά ψυχολογικά και ψυχαναλυτικά ζητήματα τέσσερις αιώνες πριν από τον Φρόυντ, είναι ο πρώτος που μιλά για ψυχοσωματικά αίτια των ασθενειών, αναφέρεται στο ζήτημα της υποβολής και της αυθυποβολής... και άλλα πολλά.

Ολες οι ιστορίες που έχουν διασωθεί σχετικά με τον Κορνήλιο Αγρίππα εί­ναι συγκλονιστικές.

Πλήρωνε τους πανδοχείς με χρυσά νομίσματα που φαίνονταν αρκετά γνήσια, αλλά γίνονταν αργότερα όστρακα. Είχε ένα μαύρο σκύλο που τον έλεγε «Σων» σαν μέλος της οικογένειας του, με τον οποίο συνομιλούσε και ο σκύλος τον καταλάβαινε. Μια μέρα ο Αγρίππας ένιωσε ότι είχε μπει μέ­σα του ένας δαίμονας, έκανε μπάνιο με παγωμένο νερό και τον πρόσταξε να βγει έξω. Ο δαίμονας τρομαγμένος πετάχτηκε έξω και πήδηξε μέσα στον Σων. Ο σκύλος ξαφνικά άρχισε να μιλά με ανθρώπινη φωνή τρομο­κρατώντας τους πάντες στο σπίτι. Ο Αγρίππας τον κυνήγησε και ο Σων ανέ­βηκε στα κεραμίδια, από όπου πήδηξε και σκοτώθηκε. Ήταν η μοναδική φορά που ο μεγάλος σοφός έκλαψε σαν παιδάκι. Όταν τον ρώτησαν γιατί έκλαιγε, απάντησε ότι ήταν ολομόναχος σε αυτόν τον κόσμο και ότι στη ζωή του είχε ένα μοναδικό φίλο. Οι «άνθρωποι του θεού» τον κυνηγούσαν μα­νιασμένα και ο διάβολος μόλις του είχε σκοτώσει το μοναδικό του φίλο.

Όταν επισκέφτηκε τον εκλέκτορα της Σαξονίας, κάλεσε το πνεύμα του σοφού Τούλιου, για να απαγγείλει έναν από τους λόγους του και το πνεύμα έκανε όλο το ακροατήριο να κλάψει.

Μια από τις γνωστότερες ιστορίες (την οποία ο Ντίσνεϊ διασκεύασε στο φιλμ Φαντασία με το θέμα του «Μαθητευόμενου Μάγου» σε ένα σκετς με τον Μίκυ Μάους) λέει πως ο Αγρίππας άφησε στη γυναίκα του το κλειδί του εργαστηρίου του.Ένας μαθητής του που έμενε μαζί τους την παρακάλεσε για το κλειδί, ώσπου αυτή του το έδωσε. Μπήκε στο δωμάτιο και διάβασε το μαγικό βιβλίο που υπήρχε πάνω στο τραπέζι, φορώντας και το καπέλο του δασκάλου του. Καθώς διάβαζε, μια σκούπα που υπήρχε δίπλα του ζωντάνε­ψε και άρχισε να τον χτυπάει. Τρομαγμένος, προσπάθησε να προφυλαχτεί πίσω από ένα τραπέζι, ώσπου εμφανίστηκε ένας δαίμονας ρωτώντας τον γιατί τον είχε καλέσει. Ο μαθητής άρχισε να τραυλίζει από φόβο και ο δαί­μονας, βλέποντας το καπέλο, τον πέρασε για τον Αγρίππα, νομίζοντας ότι τον είχε πετύχει σε αδύναμη στιγμή όρμηξε πάνω του για να μη χάσει την ευκαιρία και τον στραγγάλισε. Όταν ο Αγρίππας γύρισε και είδε το πτώμα, συνειδητοποίησε ότι θα τον κατηγορούσαν για τη δολοφονία του φοιτητή. Τότε ξανακάλεσε τα δαιμόνια και τα διέταξε να αναστήσουν για ένα μικρό χρονικό διάστημα το νεκρό, έτσι ώστε να φύγει από το σπίτι και να «πεθά­νει» την άλλη μέρα κάπου αλλού. Ο φοιτητής, τώρα φαινομενικά ζωντανός και υγιής -αλλά στην ουσία ένα νεκρό ανδρείκελο που περπατούσε- ανε­βοκατέβηκε πολλές φορές την πλατεία της αγοράς και ύσιερα κατέρρευσε ξαφνικά και πέθανε από καρδιακή προσβολή. Αλλά η προσεκτική εξέταση του σώματος αποκάλυψε ότι είχε στραγγαλιστεί και ο Αγρίππας αναγκάστη­κε να φύγει από την πόλη...

...Δύο γυναίκες του πέθαναν και η τρίτη τον άφησε συναισθηματικά συ­ντετριμμένο και οικονομικά κατεστραμμένο. Οι συγκρούσεις του με τον κλήρο -ήταν βίαια αντικληρικός έχοντας πολλές εμπειρίες από τη ζήλια και την άγνοια τους, αλλά δεν ήταν αντιχριστιανός- τον έκαναν να εγκαταλεί­ψει πολλές πόλεις, χωρίς να μπορεί να παραμείνει σε ένα μέρος για να πε­ράσει τη ζωή του με ειρηνική μελέτη, όπως επιθυμούσε. Σε διάφορες επο­χές έκανε διαλέξεις περί θεολογίας στην Κολωνία, περί αποκρυφισμού στην Ιταλία, έγινε δικηγόρος στην Ελβετία (όπου η υπεράσπιση μια χωριά-τισσας που την κατηγορούσαν για μαγεία τον οδήγησε σε σύγκρουση με τον ιεροεξεταστή, που τον ανάγκασε πάλι να φύγει, ενώ η γυναίκα κατέληξε στην πυρά/Επειτα βασανιζόταν από τύψεις ότι μπορεί να μην την έκαιγαν αν δεν την είχε υπερασπιστεί).Ένας διορισμός του ως γιατρός της βασιλο-μήτορος της Γαλλίας, Λουίζας, ήταν ακόμη πιο καταστροφικός, αφού πέ­ρασε όλο το χρόνο προσπαθώντας να εισπράξει το μισθό του και τελικά φυ­λακίστηκε στη Λυών από το 1524 ως το 1526. Κατά τη διάρκεια της αιχμα­λωσίας του έγραψε έναν τόμο με ποιήματα, που είναι χαρακτηριστικά για τη μελαγχολία τους. Αυτός συνέχισε να επιθυμεί με όλη του την καρδιά την ήρεμη ζωή ενός διανοούμενου, με μια ευχάριστη οικογενειακή ατμόσφαι­ρα. Καθώς γερνούσε, άρχισε να νιώθει ότι η μαγεία είναι χάσιμο χρόνου και μονάχα η θεολογία άξιζε να μελετηθεί.

Το 1530, εξέδωσε στην Αμβέρσα ένα βιβλίο με τίτλο Περί της Ματαιότη­τας των Επιστημών και των Τεχνών, ένα παράξενο μηδενιστικό έργο, που εξιστορεί ότι η γνώση φέρνει στον άνθρωπο μονάχα την απογοήτευση, το φθόνο των συνανθρώπων του, αλλά και την απελπισία της αναγνώρισης του πόσο λίγα αληθινά ξέρει/Ενα μέρος του συγκλονιστικού αυτού βιβλίου δια­βάζεται από τον Φάουστ σε μια ομιλία του, στην πρώτη πράξη του ομώνυμου έργου του Γκαίτε. Η μόνη αξιόλογη μελέτη, λέει ο Αγρίππας, είναι η θεολο­γία και η λογοτεχνία.

Το βιβλίο του αυτό εξόργισε τον προστάτη του, Κάρολο Ε', που είχε διορίσει τον Αγρίππα χρονογράφο. Ο Αγρίππας φυλακίστηκε πάλι και ανα­κηρύχτηκε αιρετικός. Η καθυστερημένη έκδοση του De Οcculta Ρhilosophia που είχε γράψει παλαιότερα χειροτέρεψε τα πράγματα, γιατί φαινόταν σαν να ανακαλούσε όσα είχε πει στο προηγούμενο βιβλίο, γεγο­νός που εξόργισε τους διανοούμενους και χαρακτηρίστηκε ασυνεπής ή τρελός. Όταν γύρισε καταδιωγμένος στην Κολωνία, έπεσε στη δυσμένεια —ς Ιεράς Εξέτασης, δραπέτευσε στη Γαλλία, αλλά επειδή είχε κάνει πα­λαιότερα κάποια ενοχλητικά σχόλια σχετικά με την πεθαμένη πια βασιλο-μήτορα, ξαναφυλακίστηκε. Αργότερα, προσπάθησε να χτίσει ένα σπίτι στην Αμβέρσα, αλλά του το έκαψαν πράκτορες του Πάπα και κινδύνεψε να δο­λοφονηθεί. Ένα εργαστήριο που διατηρούσε στη Φλωρεντία κατασχέθηκε φα τα χρέη που είχε σε έναν τοπικό ευγενή χωρίς να ειδοποιηθεί για την πληρωμή τους, γιατί ο αντικειμενικός σκοπός του δανειστή του ήταν να πά­ρει στα χέρια του τα παράδοξα όργανα που έκρυβε εκεί ο Αγρίππας. Αργό­τερα φυλακίστηκε πάλι στη Βασιλεία, γιατί η Ιερά Εξέταση θεώρησε ότι τα ριβλία του ήταν προσβλητικά για τη θρησκεία.

Πέθανε στην Γκρενόμπλ το 1535. ολομόναχος, μην έχοντας ακόμη κλεί­σει τα πενήντα, εξαντλημένος και νικημένος, μισητός από όλο τον κλήρο και τους ευγενείς της Ευρώπης.

Δεν έχει τάφο.